Emerytura pomostowa to specjalny rodzaj świadczenia przeznaczony dla osób wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. Jest to swego rodzaju "pomost" między zakończeniem aktywności zawodowej a osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego. W niniejszym artykule szczegółowo omawiamy warunki, jakie należy spełnić, aby móc ubiegać się o to świadczenie, oraz procedurę jego uzyskania.
1. Czym jest emerytura pomostowa
Emerytura pomostowa to świadczenie okresowe, przysługujące do osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego (60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn). Jest ona przeznaczona dla osób, które ze względu na wykonywanie pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, nie mogą kontynuować tej pracy do osiągnięcia wieku emerytalnego.
Emerytura pomostowa została wprowadzona ustawą z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych i zastąpiła wcześniejsze emerytury dla osób wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze.
Kluczowe cechy emerytury pomostowej:
- Jest to świadczenie okresowe, a nie dożywotnie
- Wypłacana jest do osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego
- Po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego, emerytury pomostowe zastępuje zwykła emerytura
- Prawo do emerytury pomostowej ustala ZUS w formie decyzji administracyjnej
- Wysokość świadczenia jest ustalana indywidualnie dla każdego uprawnionego
2. Warunki uzyskania emerytury pomostowej
Aby uzyskać prawo do emerytury pomostowej, należy spełnić łącznie kilka warunków:
2.1. Warunki podstawowe:
- Urodzenie się po 31 grudnia 1948 r.
- Ukończenie co najmniej 55 lat (kobiety) lub 60 lat (mężczyźni)
- Posiadanie okresu składkowego i nieskładkowego wynoszącego co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn
- Wykonywanie przed 1 stycznia 1999 r. pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze przez co najmniej 1 dzień
- Wykonywanie po 31 grudnia 2008 r. pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze przez co najmniej 15 lat
2.2. Warunek dotyczący pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze:
Kluczowym elementem jest wykonywanie pracy, która została uznana za pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. Wykaz takich prac znajduje się w załącznikach do ustawy o emeryturach pomostowych i obejmuje m.in.:
- Prace pod ziemią
- Prace na morzu
- Prace w powietrzu
- Prace w warunkach gorącego mikroklimatu
- Prace w warunkach podwyższonego ciśnienia
- Prace w warunkach szkodliwego działania pyłów
- Prace przy produkcji wyrobów zawierających ołów, kadm, rtęć
- Prace przy urządzeniach elektroenergetycznych pod napięciem
- Prace w hutnictwie
- Prace kierowców autobusów, trolejbusów oraz motorniczych tramwajów w transporcie publicznym
- Prace maszynistów pojazdów trakcyjnych
- Prace członków personelu pokładowego statków powietrznych
- Prace służb ratowniczych
- Inne prace o szczególnym charakterze, w tym prace nauczycieli, wychowawców i innych pracowników pedagogicznych
Pełna lista prac uprawniających do emerytury pomostowej zawiera około 40 rodzajów prac w szczególnych warunkach i kilkanaście rodzajów prac o szczególnym charakterze.
2.3. Dodatkowe warunki dla niektórych grup zawodowych:
Dla niektórych grup zawodowych istnieją dodatkowe, specyficzne warunki, np.:
- Dla górników - specjalne zasady dotyczące stażu pracy pod ziemią
- Dla pracowników wykonujących prace nurków i kesoniarzy - specjalne wymagania dotyczące okresu pracy
- Dla niektórych grup zawodowych wymagane jest również posiadanie określonych kwalifikacji zawodowych
3. Procedura ubiegania się o emeryturę pomostową
Aby uzyskać emeryturę pomostową, należy przejść określoną procedurę:
- Zgromadzenie dokumentacji - przygotowanie wszystkich dokumentów potwierdzających okresy zatrudnienia, szczególnie tych potwierdzających pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. Dokumentami tymi mogą być:
- Świadectwa pracy
- Zaświadczenia od pracodawców
- Legitymacje służbowe
- Karty pracy
- Dokumentacja stanowiskowa
- Złożenie wniosku o emeryturę pomostową (EMP) - wniosek można złożyć:
- Osobiście w dowolnej placówce ZUS
- Elektronicznie przez Platformę Usług Elektronicznych ZUS (PUE ZUS)
- Za pośrednictwem poczty
- Rozpatrzenie wniosku przez ZUS - ZUS analizuje złożone dokumenty i ustala prawo do świadczenia
- Wydanie decyzji - ZUS wydaje decyzję o przyznaniu lub odmowie przyznania emerytury pomostowej
- Ewentualne odwołanie - w przypadku odmowy przyznania świadczenia można złożyć odwołanie do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych za pośrednictwem ZUS w terminie 30 dni od otrzymania decyzji
Wniosek o emeryturę pomostową najlepiej złożyć na kilka miesięcy przed planowanym terminem przejścia na to świadczenie, aby dać ZUS-owi czas na analizę dokumentów i ustalenie prawa do świadczenia.
4. Wysokość emerytury pomostowej
Wysokość emerytury pomostowej jest ustalana indywidualnie dla każdego uprawnionego według następujących zasad:
- Podstawa obliczenia - kwota składek na ubezpieczenie emerytalne zapisanych na indywidualnym koncie ubezpieczonego do dnia poprzedzającego dzień złożenia wniosku o emeryturę pomostową oraz zwaloryzowanego kapitału początkowego
- Formuła obliczeniowa - podstawa obliczenia dzielona przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę pomostową danego ubezpieczonego
- Minimalna wysokość - emerytura pomostowa nie może być niższa niż kwota najniższej emerytury (od 1 marca 2023 roku wynosi 1588,44 zł brutto)
- Waloryzacja - emerytura pomostowa podlega corocznej waloryzacji na takich samych zasadach jak zwykłe emerytury
Na wysokość emerytury pomostowej wpływają przede wszystkim:
- Łączna kwota składek zgromadzonych na koncie emerytalnym
- Kapitał początkowy
- Wiek przejścia na emeryturę pomostową
- Średnie dalsze trwanie życia określone w tablicach GUS
Warto zaznaczyć, że przejście na emeryturę pomostową może wiązać się z niższym świadczeniem niż w przypadku kontynuowania pracy do osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego, ponieważ krótsza aktywność zawodowa oznacza mniejszą kwotę zgromadzonych składek.
5. Łączenie emerytury pomostowej z pracą
Ustawa o emeryturach pomostowych wprowadza pewne ograniczenia dotyczące łączenia pobierania tego świadczenia z pracą:
- Zakaz wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze - osoba pobierająca emeryturę pomostową nie może wykonywać pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, za które przysługuje emerytura pomostowa
- Możliwość podjęcia innej pracy - można natomiast podjąć inną pracę, która nie jest wykonywana w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, bez ryzyka zawieszenia prawa do emerytury pomostowej
- Limit przychodu - jeśli emeryt pomostowy podejmie pracę, jego przychody podlegają takim samym limitom, jak w przypadku zwykłych emerytów przed osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego. Oznacza to, że:
- Jeśli przychód nie przekracza 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia - emerytura pomostowa wypłacana jest w pełnej wysokości
- Jeśli przychód przekracza 70%, ale nie przekracza 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia - emerytura pomostowa ulega zmniejszeniu o kwotę przekroczenia, nie więcej jednak niż o kwotę maksymalnego zmniejszenia
- Jeśli przychód przekracza 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia - emerytura pomostowa ulega zawieszeniu
Obowiązkiem emeryta pomostowego jest informowanie ZUS o podjęciu pracy i osiąganych przychodach.
6. Emerytura pomostowa a inne świadczenia
Emerytura pomostowa może być powiązana z innymi świadczeniami w następujący sposób:
- Emerytura powszechna - po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego emerytura pomostowa jest zastępowana emeryturą powszechną
- Renta z tytułu niezdolności do pracy - osoba mająca ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy może ubiegać się o emeryturę pomostową, jednak będzie mogła pobierać tylko jedno z tych świadczeń (to, które wybierze)
- Nauczycielskie świadczenie kompensacyjne - nie można jednocześnie pobierać emerytury pomostowej i nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego
- Emerytura częściowa - podobnie jak w przypadku renty, można mieć ustalone prawo do obu świadczeń, ale pobierać tylko jedno
- Świadczenie przedemerytalne - osoba pobierająca emeryturę pomostową nie może jednocześnie pobierać świadczenia przedemerytalnego
W przypadku zbiegu prawa do kilku świadczeń, uprawniony musi wybrać jedno z nich do wypłaty.
7. Najczęściej spotykane problemy i ich rozwiązania
Podczas ubiegania się o emeryturę pomostową mogą pojawić się różne trudności:
- Brak dokumentów potwierdzających pracę w szczególnych warunkach - rozwiązaniem może być:
- Zwrócenie się do byłych pracodawców o wydanie zaświadczeń
- Poszukiwanie dokumentów w archiwach państwowych lub archiwach dokumentacji osobowej i płacowej
- W ostateczności, przesłuchanie świadków w postępowaniu przed sądem
- Odmowa uznania pracy za wykonywaną w szczególnych warunkach - wówczas warto:
- Odwołać się od decyzji ZUS do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych
- Zgromadzić dodatkowe dokumenty potwierdzające charakter wykonywanej pracy (np. szczegółowe zakresy obowiązków, opinie bhp)
- Skorzystać z opinii biegłego ds. bhp
- Problemy z ustaleniem wymaganego stażu pracy - pomocne może być:
- Dokładna analiza całego przebiegu zatrudnienia
- Uwzględnienie okresów równoważnych z okresami ubezpieczenia (np. służba wojskowa, studia sprzed 1999 r.)
- Sprawdzenie możliwości doliczenia okresów pracy za granicą w krajach UE/EOG
W razie trudności z uzyskaniem emerytury pomostowej, warto rozważyć skorzystanie z pomocy specjalisty - doradcy emerytalnego lub prawnika specjalizującego się w prawie ubezpieczeń społecznych.
Podsumowanie
Emerytura pomostowa stanowi ważne zabezpieczenie dla osób, które przez wiele lat wykonywały prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze i ze względu na ich uciążliwość nie są w stanie kontynuować tej aktywności do osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego.
Najważniejsze kwestie do zapamiętania:
- Emerytura pomostowa to świadczenie okresowe, przysługujące do osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego
- Aby uzyskać prawo do tego świadczenia, należy spełnić szereg warunków, w tym wykonywać określone rodzaje prac
- Kluczowe znaczenie ma odpowiednie udokumentowanie pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze
- Wysokość emerytury pomostowej zależy przede wszystkim od zgromadzonego kapitału emerytalnego i wieku przejścia na to świadczenie
- Pobieranie emerytury pomostowej można łączyć z pracą, ale podlega to pewnym ograniczeniom
W Smentammus oferujemy kompleksowe wsparcie w procesie ubiegania się o emeryturę pomostową - od analizy spełnienia warunków, przez pomoc w kompletowaniu dokumentacji, aż po reprezentowanie klienta przed ZUS i sądami. Zapraszamy do kontaktu z naszymi ekspertami, którzy pomogą Państwu w uzyskaniu należnych praw emerytalnych.